Vroeger, in de tijd vóór digitaal, kwam film met verschillende snelheden. Hoe ‘sneller’ de film, des te gevoeliger deze was voor licht, waardoor je snellere sluitertijden kunt gebruiken dan met ‘langzamere’ film. Het gebruik van deze film-emulsies met een hogere gevoeligheid was handig voor bewegende onderwerpen - en vooral bij weinig licht. Deze filmsnelheid werd gemeten met behulp van een aantal verschillende schalen - twee van de bekendste, de Amerikaanse ASA en Duitse DIN schalen, werden uiteindelijk samengebracht om ons het gestandaardiseerde ISO-systeem te geven.
Digitale camera's gebruiken natuurlijk geen film, maar dezelfde ISO-schaal wordt nu gebruikt om de gevoeligheid van de camera voor licht te meten. Hoewel de beeldchip van de camera niet kan worden aangepast aan het onderwerp (in tegenstelling tot film), kan de gevoeligheid effectief worden vergroot door de schakelingen van de camera. Dit gebeurt met de ISO-besturing.
Beschouw ISO als de volumeregeling op uw radio. Als het signaal zwak is, draai je het op om dit te compenseren. Het signaal van de sensor wordt simpelweg versterkt - en dit helpt je om de sluitertijd die snel genoeg is te krijgen bij weinig licht.
Zie ook: Wat is blootstelling?
Waar staat ISO voor?
Het voordeel van digitaal ten opzichte van film is dat de ISO voor elke individuele opname kan worden gewijzigd. Dit maakt ISO een krachtig hulpmiddel voor de fotograaf en helpt je scherpe foto's te maken in verschillende lichtomstandigheden.
ISO is de naam van de International Organization of Standardization: een instantie die duizenden overeengekomen normen opstelt voor een enorm scala aan producten, procedures en praktijken. Voor de fotograaf is ISO gewoon een reeks cijfers.
De basisgevoeligheid van de meeste digitale camera's is ISO100. Maar wordt meestal verhoogd door op de juiste knop te drukken en vervolgens aan een draaiknop te draaien - of door een menu-instelling te gebruiken. Bij sommige camera's krijg je misschien zelfs een aparte ISO-draaiknop.
De schaal is zodanig dat een verdubbeling van het ISO-getal de gevoeligheid van de sensor verdubbelt. Dus het verhogen van de ISO-instelling van 100 naar 200 betekent dat je, om dezelfde algehele belichting te krijgen, een sluitertijd kunt gebruiken die half zo lang is (of twee keer zo snel).
Elke verdubbeling van de ISO verhoogt ook de gevoeligheid met een ‘stop’ bij volledige belichting - waarbij de typische ISO-schaal met volledige stop voortschrijdt naar 100, 200, 400, 800, 1600, enzovoort. De hoogste ISO-instelling varieert afhankelijk van de leeftijd en de kosten van uw camera. Typische maximale instellingen variëren van ISO3200 tot ISO819.200.
Vreemd genoeg zijn de beste ISO-instellingen op sommige modellen ‘verborgen’ en moeten ze worden ingeschakeld met een aangepaste optie genaamd ‘ISO-uitbreiding’ of iets dergelijks. De reden hiervoor is dat elke keer dat je de ISO-instelling verhoogt, je ook een kleine afname van de beeldkwaliteit krijgt. Het versterken van het beeldsignaal versterkt ook de onzuiverheden in het signaal dat bekend staat als ‘ruis’. Deze ruis verschijnt als korrel- en kleurvlekken in de afbeelding - en dit wordt steeds duidelijker naarmate de ISO hoger is ingesteld.
Wanneer de ISO van de camera moet worden verhoogd
Sommige fotografen proberen koste wat het kost te weerstaan aan het verhogen van de ISO op zoek naar de beste, korrelvrije afbeeldingen. Het oppompen van de ISO verhoogt echter vaak de algehele beeldkwaliteit, omdat u met deze eenvoudige wijziging een snellere sluitertijd kunt gebruiken, waardoor cameratrilling wordt geëlimineerd. Een korrelige foto is altijd beter dan een wazige foto! Een hogere ISO kan u ook in staat stellen om een kleiner diafragma te gebruiken - waardoor de scherptediepte toeneemt en dus de resolutie van een lens toeneemt - om u scherpere foto's te geven.
Hoewel hogere ISO-instellingen van onschatbare waarde zijn bij weinig licht, zijn ze niet essentieel voor alle situaties met weinig licht. Als je de camera stabiel kunt houden, kun je ze zelfs het beste vermijden. Als je een stevig statief gebruikt, is de langzaamste ISO-instelling (ISO100) meestal de beste optie - omdat je dan een langere sluitertijd kunt gebruiken om het gebrek aan licht te compenseren. Evenzo, als u een flitser gebruikt, zijn hoge ISO-instellingen niet nodig (hoewel het verhogen van de ISO het effectieve bereik van uw flitser vergroot).
Soorten ruis
Er zijn twee verschillende soorten ruis in digitale afbeeldingen. Luminantieruis verschijnt als een gespikkeld patroon, zoals zwarte zandvlekken, en is vergelijkbaar met de korrel die werd aangetroffen bij het gebruik van zwart-witfilms met hoge ISO-waarden. Chromatische ruis is gekleurd en ziet eruit als de regenboogachtige glans als je naar een olievlek kijkt (en lijkt qua uiterlijk op de vlekkerige kleurstofpatronen die je zag bij het vergroten van hoge ISO-kleurenfilms).
Het is belangrijk om deze twee soorten ruis afzonderlijk te bekijken, aangezien ze allemaal kunnen worden verminderd met verschillende tools tijdens de bewerkingsfase. Deze worden vaak geleverd als afzonderlijke schuifregelaars voor ruisonderdrukking door een RAW-converter (zoals in het Camera Raw-hulpprogramma van Adobe Photoshop). Specialistische software, zoals DxO Dfine, is vooral handig om ruis te verminderen zonder in te boeten aan details.